Chùa
thường gọi là chùa Thầy hay chùa Cả, tọa lạc ở chân núi Sài, xã Sài
Sơn, huyện Quốc Oai, tỉnh Hà Tây, cách Hà Nội 35km về phía Tây Nam.
Chùa thuộc hệ phái Bắc tông.
Chùa được dựng từ đời Vua Lý Nhân
Tông (1072 – 1128), lúc bấy giờ là am Hương Hải, do Thiền sư Từ Đạo
Hạnh lập để tu hành, sau dần dần xây dựng thành chùa với quy mô lớn.
Theo Đại Nam nhất thống chí thì Thiền sư họ Từ tên tục là Lộ, con quan
Đô sát Từ Vinh và bà Tăng Thị Loan, quê ở làng An Lăng, huyện Vĩnh
Thuận, nay là làng Láng, Hà Nội.
Trước chùa có nhiều hồ nước tên
Long Trì, giữa hồ có nhà Thủy Đình là nơi diễn rối nước trong ngày hội.
Hai bên chùa có cầu Nhật Tiên và Nguyệt Tiên do Hoàng giáp Phùng Khắc
Khoan (Trạng Bùng) cho xây năm 1602. Cầu mái lợp theo kiểu “thượng gia
hạ kiều” (trên là nhà, dưới là cầu). Cầu Nhật Tiên bên trái thông ra
Tam Phủ trên một đảo nhỏ giữa ao Rồng. Cầu Nguyệt Tiên bắc qua ao lên
núi.
Khu chính điện của chùa Cả hình chữ nhật, rộng khoảng 40m,
dài khoảng 60m, kiến trúc kiểu chữ “Tam”, có hai dãy hành lang chạy kèm
theo hai bên. Chùa Thượng thờ tượng Di Đà Tam Tôn ở trên, phía dưới là
bệ đá Bách Hoa đài hai tầng với hai lớp hoa sen, các góc có hình thần
điểu Garuda, có niên đại thời Trần, để hòm sắc lịch triều tôn phong của
Thiền sư Từ Đạo Hạnh. Dưới cùng là tượng Thiền sư nhập định trên một bệ
đá thời Lý. Bên trái, thờ tượng toàn thân Thiền sư bằng gỗ chiên đàn
đặt trong khám. Gian bên phải thờ tượng vua Lý Thần Tông (hậu thân của
Thiền sư) đặt trên ngai vàng, được tạc vào năm Thái Hòa (1499) thời Lê
Nhân Tông. Chùa Trung thờ Tam Bảo, ở đây có 2 pho tượng Hộ Pháp (mỗi
tượng cao khoảng 4m). Chùa Hạ là nơi lễ bái.
|