Chùa Kim Liên được dựng từ thế kỷ 13 trên đất làng Nghi
Tàm, sát bờ Hồ Tây nhìn ra đất Đồng Bông - xưa là cánh đồng trồng hoa
của làng, nay thuộc xã Quảng An, quận Tây Hồ, Hà Nội.
Mặt tiền chùa Kim Liên
Tương
truyền, nơi dựng chùa là nền cũ cung Từ Hoa có từ đời Lý. Nguyên công
chúa Từ Hoa là con gái vua Lý Thần Tông đã đem cung nữ tới khu vực này
trồng dâu, chăn tằm, mở ra trại Tàm Tang (tằm dâu), sau đổi tên là
phường Tích Ma, rồi Nghi Tàm theo tên gọi ngày nay.
Lịch sử chùa
Kim Liên còn được ghi lại trong sách Tây Hồ chí như sau: “...đến đời
Trần dựng trên nền cung Từ Hoa một ngôi chùa, gọi là Đống Long tự. Sang
đời Lê, năm 1631 dân làm lại chùa, đổi tên là Đại Bi. Sau đó, chúa
Trịnh Cương có lệnh cho trùng tu. Đến năm 1771, chúa Trịnh Sâm cho dỡ
chùa Bảo Lâm và chùa Quán Sứ đem gỗ lạt về tu bổ lại chùa này và đổi
tên là chùa Kim Liên”. Cái tên Kim Liên ra đời từ đó.
Trong số
các đình chùa Hà Nội thì chùa Kim Liên được đánh giá là một trong những
ngôi chùa đẹp còn lưu giữ nguyên vẹn nét kiến trúc cổ xưa nhất. Chùa
xây theo kiểu chữ Tam gồm ba nếp, mỗi nếp có hai tầng mái với các đầu
đao cong vút mềm mại. Các tường chùa được liên kết với nhau bằng gạch
trần có trổ cửa sổ tròn lồng chữ nhà Phật. Trong chùa hiện còn lưu giữ
một pho tượng có hình dáng một
Một góc chùa Kim Liên
người
trung niên, râu ba chòm, mình mặc áo cà sa nhưng tay cầm hốt, đầu đội
mũ dành cho vua quan. Có thuyết bảo đó là tượng chúa Trịnh nhưng cũng
có người bảo đó là tượng vị hòa thượng coi giữ chùa, nguyên là nội thị
trong phủ Chúa thời Trịnh Cương. Ngoài pho tượng này, ở gian giữa chùa
có bức hoành phi “Hoàng uẩn” (đạo lý sâu sắc và rộng rãi) làm năm 1870.
Bức hoành phi Liên hoa hải hội (cảnh sum vầy vui đẹp nước Phật) thì mới
làm năm 1930.
Ngoài bố cục đẹp, cổng chùa còn có kiến trúc độc
đáo, trang nhã, thanh thoát với những bức chạm nổi tinh xảo. Hiện chùa
còn lưu được một hiện vật quý là tấm bia có niên đại Thái Hòa thứ 3,
tức năm 1445. Đây là tấm bia cổ nhất hiện thấy ở nội thành Hà Nội, chỉ
tiếc chữ đã mờ gần hết. Riêng tấm bia có niên đại Tự Đức thứ 21 tức năm
1868 thì cho biết đợt trùng tu lớn vào năm 1861-1867.
Trong
không gian thoáng đãng nhuốm màu thiền tự, nét độc đáo cổ xưa của Kim
Liên tự hẳn sẽ khiến du khách thư thái phiêu du trong cõi Phật. Giữa
mênh mang nước Hồ Tây, người ta sẽ tìm được trong vẻ tĩnh lặng của chùa
sự thanh thản tận cùng.
(Theo CA TP.HCM 05-11-2005)