(ĐSCT) Là tên gọi nguyên thủy của chùa Bút Tháp thuộc địa phận xã Đình Tổ, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh ngày nay. Trải qua bao thăng trầm lịch sử cùng nhiều lần trùng tu, sửa chữa nhưng chùa Bút Tháp vẫn giữ được vẻ nguyên sơ cổ kính với nét tinh hoa của Phật giáo xứ Kinh Bắc. Cái đẹp tĩnh lặng toát ra từ Bút Tháp khiến du khách mỗi lần ghé thăm đều như chìm sâu trong sự thanh tịnh, thư thái, để suy tư và cảm nhận rõ hơn về lẽ sống.

Theo sử sách, chùa được bà Trịnh Thị Ngọc Trúc (vợ vua Lê Thánh Tông) cùng hai nhà sư người Việt thiết kế. Phật điện của chùa nằm trên một trục dài hơn 100m với mười tòa nhà. Mặt trước là Tam quan và gác chuông, bên phải có tháp Bảo Nghiêm. Tòa tháp năm tầng này được xem là một kiến trúc quý mang hình chiếc bút khổng lồ vươn thẳng tới trời cao. Tháp được xây dựng bằng đá xanh nhẵn bóng với tám mặt đều đặn, năm góc của năm tầng có năm quả chuông nhỏ. Tháp là nơi thờ sư tổ Chuyết Chuyết với tước vị vua phong “Minh Việt Phổ Giác thiền sư”.

Chùa chính có ba dãy nhà Tiền đường - Thiên hương - Thượng điện tạo thành hình chữ “Công”. Bao quanh Thượng điện là lan can bằng đá xanh, khắc hình chim, hươu, khỉ... đầy sinh động, được điểm xuyết thêm mây trời, hoa lá cho ta cảm giác về một cuộc sống nhàn du nơi tiên giới. Trong Thượng điện là hơn 70 tượng gỗ được tạc theo các bộ tượng Tam Thế, Tam Thân, tượng La Hán thể hiện đa dạng những cảm xúc nội tâm cùng ý tưởng Phật giáo. Pho tượng Quan Âm nghìn mắt, nghìn tay với kích thước đồ sộ (cao 3,7m, 11 đầu, 42 bàn tay và 958 tay nhỏ, mỗi bàn tay khắc một con mắt nhìn thấu nhân sinh) khiến ta ngưỡng mộ trước một kiệt tác độc nhất vô nhị với ngôn ngữ tạo hình hàm súc. Hai tay chắp trước ngực, hai tay để trên đùi với những ngón tay đan chéo biểu tượng cho dáng hành đạo và nhập định, các chùm tay được xếp vòng tròn từ lớn đến nhỏ theo nhịp điệu không giống nhau nhưng đều hướng vào tâm gợi mở cho du khách cái nhìn đầy tính Thiện.

Nối giữa Thượng điện và Tích thiên am là chiếc cầu đá cong được chạm khắc công phu, tinh xảo. Đầu cầu là hai con sư tử và thành cầu là những kiểu chạm trổ cổ quen thuộc. Cùng với tòa “Cửu phẩm liên hoa” bằng gỗ gồm 9 tầng có khắc tượng Phật xung quanh, hai công trình này góp thêm nét vẽ cổ kính cho toàn bộ ngôi chùa. Vì thế, đến với Bút Tháp, du khách sẽ được chiêm ngưỡng một bức tranh đượm màu cảnh giới mà ở đó, từ nếp cong mái ngói đến các họa tiết trên các công trình đều mang lại cho ta sự thanh tịnh đầy tính tâm linh.