Sách
Từ điển Di tích Văn hóa Việt Nam (Hà Nội, 1993) cho biết chùa do Hòa
thượng Tu Pháp, tự Chí Khả khai sáng vào năm 1739 đời Vua Lê Ý Tông
(năm thứ hai đời Chúa Nguyễn Phúc Khoát) với tên là chùa Tịnh Nghiệp.
Đến đời Vua Gia Long, vua ban tên gọi là Tịnh Quang. Chùa được trùng tu
năm Minh Mạng thứ 21 (1941). Đến năm 1972, chùa bị hỏng hoàn toàn do
chiến tranh.
Sách
Du lịch Bắc miền Trung (NXB. Thuận Hóa, Nghệ An, Thanh Hóa, 2001) cho
biết chùa có tên là Am Tịnh Độ. Năm Kỷ Sửu, Vĩnh Hựu thứ 5 (1739), Chúa
Nguyễn Phúc Khoát trong một dịp ngự giá ra Quảng Trị, cảm khái với cảnh
trí chốn Phật đường và tiếng tăm của chùa trong dân chúng, Chúa thân
thân hành ngự bút viết năm chữ “Sắc tứ Tịnh Quang Tự”, cho làm bảng sơn
son thếp vàng để tặng cho chùa.
Trong
Kỷ yếu lễ khánh thành Tổ đình Sắc tứ Tịnh Quang (2001), Giáo sư Tiến sĩ
Lê Mạnh Thát cho biết, nếu không ra đời trước năm 1558 thì đến khi
Nguyễn Hoàng vào trấn nhậm tại Ái Tử, chắc chắn ngôi chùa này đã xuất
hiện rồi. Đến khoảng những năm 1600-1650, chắc hẳn đã có nhiều vị thiền
sư nổi tiếng đến trụ trì ở đây, mà hiện nay ta chỉ biêt tên hai vị. Đó
là Lục Hồ Viên Cảnh, bổn sư của Thiền sư Minh Châu Hương Hải và Đại
Thâm Viên Quang, vị thầy đã dạy về thiền lý cho Minh Châu Hương Hải.
Chùa
đã qua 9 lần đại trùng tu. Năm 1997 là lần trùng tu lớn nhất với kinh
phí gần 2 tỷ đồng do Hòa thượng Thích Chánh Liêm làm Trưởng ban Tái
thiết. Lễ đặt đá trùng tu được cử hành vào ngày 26-3-1997. Ngôi chùa
hiện nay có chiều sâu 31m, rộng 27m, cao gần 15m, đã tổ chức khánh
thành trang nghiêm trọng thể vào ngày 12-3-2001 (18-2 năm Tân Tỵ).
Điện
Phật được bài trí tôn nghiêm. Điện chính giữa thờ Tam Thế Phật. Chùa có
pho tượng đức Phật Thích Ca bằng đồng nặng 2700 kg, đúc năm 1997 và
chiếc trống lớn bằng da trâu, đường kính mặt trống là 165 cm.
Chùa được Bộ Văn hóa công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa quốc gia.
Chùa Tịnh Quang
Toàn cảnh chùa
Mặt tiền chùa
Điện Phật
Tượng đức Phật Thích Ca (bằng đồng)
Bài và ảnh : Võ Văn Tường