Chùa
tọa lạc ở đường Nguyễn Trung Trực, xã Mỹ Phong, thành phố Mỹ Tho, tỉnh
Tiền Giang. ĐT: 073.873427. Chùa thuộc hệ phái Bắc tông.
Chùa
vốn là một thảo am do ông Tri huyện Bùi Công Đạt xây cất vào khoảng đầu
thế kỷ XIX. Đến năm 1849, Hòa thượng Thích Huệ Đăng trụ trì đã tổ chức
xây dựng thành ngôi đại tự và đặt tên là chùa Vĩnh Tràng. Kế vị trụ trì
là Hòa thượng Thích Thiện Đề. Khi ngài viên tịch, ngôi chùa hương tàn
khói lạnh.
Năm
1890, bổn đạo đến chùa sắc tứ Linh Thứu thỉnh Hòa thượng Quảng Ân –
Chánh Hậu về trụ trì. Năm 1895, ngài đã tổ chức xây lại ngôi chùa. Chùa
lại bị hư hỏng nặng vì trận bão năm 1904. Từ năm 1907 đến năm 1911,
ngài đã khuyến giáo tín đồ đóng góp công của đại trùng tu ngôi chùa và
mời điêu khắc gia Tài công Nguyên đảm nhận phần trang trí và tạc các tượng thờ trong chùa.
Hòa
thượng Chánh Hậu gốc người Minh Hương, sinh năm 1852 tại làng Điều Hòa,
tỉnh Định Tường (cũ). Năm 1876, ngài quy y thọ giới với Hòa thượng
Thích Minh Phước tại chùa Bửu Lâm. Ngài đã được cử làm Thủ tọa chùa sắc
tứ Linh Thứu từ năm 1880, trụ trì chùa Vĩnh Tràng từ năm 1890, và đã
thường xuyên mở các lớp gia giáo để đào tạo tăng tài. Ngài viên tịch
vào năm 1923. Hòa thượng Tâm Liễu – An Lạc (tức HT. Minh Đàng, thế danh
Lê Ngọc Xuyên) kế tục, cho xây cổng tam quan, mặt tiền, chánh điện và
nhà tổ.
Cổng
giữa của tam quan làm bằng sắt theo kiểu Pháp. Hai cổng hai bên làm
bằng xi măng, dạng cổ lầu, được ghép toàn mảnh sành sứ với nhiều đề tài
bông hoa, thú vật, truyện tích… do thợ Huế làm, trong đặt tượng chân
dung HT. Chánh Hậu và HT. Minh Đàng do nhà điêu khắc Nguyễn Phi Hoanh
thực hiện vào năm 1933.
Chùa
rộng khoảng 2 hecta. Trước có sân kiểng và tượng đức Phật Thích Ca tham
thiền dưới cội bồ đề. Bên phải có ao sen, tượng đài Bồ tát Quan Thế Âm,
hai bên có nhiều ngôi tháp cổ của các vị Hòa thượng tiền bối, phía sau
có hội trường và phòng phát hành kinh sách. Trong khuôn viên chùa còn
có nhiều cây cao bóng mát và vườn cây ăn trái.
Mặt
tiền chùa được xây bằng bê tông nửa Á nửa Âu. Sách Sổ tay hành hương
đất phương Nam (NXB TP. Hồ Chí Minh, 2002) cho biết đây là môtíp La Mã
xen với môtíp Phục Hưng, bông sắt Ấn Độ, gạch men Nhật Bản. Những câu
chữ Hán viết theo thể truyện xen với những câu niệm Phật chữ quốc ngữ.
Đứng xa trông vào nóc chùa mường tượng như năm tháp Ăngkor.
Điện
Phật được bài trí trang nghiêm. Tượng Phật Trung Tôn, bộ tượng Di Đà
Tam Tôn (đức Phật A Di Đà, Bồ tát Quan Thế Âm và Bồ tát Đại Thế Chí),
tượng Đản sanh, tượng Di Lặc và tượng Thất Phật Dược Sư được tôn trí ở
án giữa. Hai bên án thờ có tượng hai vị Hộ Pháp, tượng chân dung Hòa
thượng Chánh Hậu và Hòa thượng Minh Đàng. Chùa còn đặt thờ nhiều tượng như Quan Âm,
Địa Tạng, Ngọc Hoàng, Minh Vương… Đặc biệt, hai bên vách có thờ bộ Thập
bát La Hán, mỗi tượng cao khoảng 0,80m, cỡi trên các con thú như trâu,
ngựa, lạc đà,… là những tác phẩm tượng tròn độc đáo của Nam Bộ.
Chùa
có nhiều bao lam và hoành phi, câu đối. Các bao lam ở đây được chạm trổ
công phu, như bộ bao lam Bát tiên kỵ thú đặt ở gian giữa.
Theo
sách Phật giáo Tiền Giang – Lược sử và những ngôi chùa (HT Thích Huệ
Thông, NXB. TP. Hồ Chí Minh, 2002), chùa là ngôi tổ đình của dòng Lâm
Tế – Trí Huệ. Năm 1987, Hòa thượng Trí Long, đời 41, trụ trì chùa từ
năm 1955 đến năm 1987 viên tịch. Do không có người thừa kế nên Nhà nước
giao cho Tỉnh hội Phật giáo quản lý và đặt văn phòng làm việc của Tỉnh
hội Phật giáo tỉnh Tiền Giang. Từ năm 1987, Tỉnh hội bầu Ban trụ trì
theo nhiệm kỳ. Các vị trụ trì qua các nhiệm kỳ là: Hòa thượng Thích Bửu
Thông, Thượng tọa Thích Hoằng Từ, Hòa thượng Thích Hoằng Thông, Hòa
thượng Thích Nhựt Long và hiện nay là Thượng tọa Thích Huệ Minh.
Chùa
hiện đặt văn phòng Ban Trị sự Phật giáo tỉnh Tiền Giang. Chùa đã được
Bộ Văn hóa và Thông tin công nhận là Di tích lịch sử – văn hóa quốc gia.
Vĩnh Tràng là ngôi cổ tự danh tiếng bậc nhất ở miền Nam.